"Dzieje środkowej Wielkopolski są związane z Wartą i jej dopływami. Jedna z najstarszych w tym regionie osad powstała około 12 tys. lat temu w okolicach obecnej wsi Tarnowa nad Wartą. Kilka tysięcy lat później także nad Wartą, przy ujściu Prosny, powstała osada kultury łużyckiej. We wczesnym średniowieczu w dolinie Warty żyły wspólnoty, stające się z biegiem lat ważnymi ośrodkami politycznymi kształtującego się państwa. Późniejszy gospodarczy i kulturowy rozwój terenów nadwarciańskich ściśle związany jest zwłaszcza z Pyzdrami, Ciążeniem i Lądem, wówczas grodem na Rydlowej Górze. W X w. stał się on siedzibą kasztelanii i znaczącym miejscem rozwijającego się chrześcijaństwa. Osadnictwo średniowieczne miało duży wpływ na krajobraz Parku. Powstawały wówczas osady rolnicze, związane z eksploatacją lasu (Wrąbczyn) oraz rudnicze i hutnicze (Ruda Komorska). Jeszcze wyraźniej w krajobrazie odcisnęło się osadnictwo olęderskie z XVIII w., a następnie stopniowe zatrzymanie tej kolonizacji i opuszczenie wielu osad. Nie bez znaczenia było także nowe osadnictwo po 1864 r., kiedy w Królestwie Polskim nastąpiło uwłaszczenie chłopów, oraz osadnictwo będące wynikiem parcelacji majątków po reformie rolnej w 1925 r. (…) Autorzy przewodnika mają nadzieję, że zachęcą Czytelników do odwiedzania nie tylko Lądu, Ciążenia i Pyzdr – miejscowości utożsamianych z Parkiem – ale także do odbycia wycieczek i podróży edukacyjnych w mniej znane okolice w celu poznania ich przyrody, krajobrazu, kultury i historii".