Ostatnie kilka miesięcy minęło nam pod hasłem rycyka. Wiosną rozpoczęliśmy wyszukiwanie nielicznych, praktycznie ostatnich terytoriów rycyka na wielkopolskim odcinku doliny Warty. Te działania przyniosły smutne wieści. W Nadwarciańskim Parku Krajobrazowym, który jeszcze dwie dekady temu był jedną z najważniejszych ostoi tego gatunku w zachodniej Polsce, nie gnieździ się już ani jedna para. Udało się jednak znaleźć ostatnich kilka par lęgowych dalej na wschód, nad Wartą w okolicach Koła. Z wyszukanych gniazd podebraliśmy jaja, które następnie umieściliśmy w inkubatorach. Dlaczego?
Aby zapewnić sukces lęgowy i ochronić lęgi przed zniszczeniem przez drapieżniki. Nad prawidłowym przebiegiem inkubacji, klucia i podrastania czuwali specjaliści z Polskiego Towarzystwa Ochrony Przyrody „Salamandra”. Podrośnięte rycyki trafiły do wolier, aby usamodzielniać się i wzmacniać mięśnie. Ptaki instynktownie doskonale wiedzą, jak poszukiwać pożywienia, a także kiedy i jaką trasą udać się na zimowisko. Dlatego nie martwimy się. Co najważniejsze, po osiągnięciu dojrzałości powrócą w okolice miejsca wypuszczenia. Liczymy, że bezpiecznie dotrą na zimowiska i za dwa lata powrócą na nadwarciańskie łąki, by przystąpić do lęgów.
Są dwie najważniejsze przyczyny wymierania rycyka w Polsce i w Europie: pogorszenie się jakości siedlisk oraz duże straty z powodu wzrostu aktywności drapieżników.
W ciągu ostatnich 40 lat krajobraz doliny Warty mocno się zmienił. Wpływ na to miało wybudowanie zbiornika Jeziorsko i ingerencja w cykl hydrologiczny rzeki, transformacja rolnictwa, odejście od wypasu i użytkowania łąk kośnych oraz przekształcanie łąk w pola uprawne. Dodatkowo, postępujące zmiany klimatu przynoszą coraz mniej śnieżne zimy, coraz mniej deszczowe wiosny i coraz bardziej dotkliwą suszę. Dziś okresowo zalewane wilgotne łąki w dolinie Warty w porze lęgów rycyka i innych ptaków siewkowych są przesuszone i brakuje na nich tak ważnych dla tych ptaków rozlewisk. Choć utrata i pogorszenie jakości siedlisk lęgowych jest kluczową przyczyną spadku liczebności populacji ptaków siewkowych, to druga – drapieżnictwo – jest przysłowiową kroplą, która przelewa czarę. Wzrosła liczba wron, lisów, ale również gatunków inwazyjnych, takich jak norka amerykańska, jenot czy szop pracz. W połączeniu ze spadkiem liczebności rycyka, czajki i krwawodzioba, które gniazdowały w licznych różnogatunkowych koloniach, jest to istotny czynnik zagrażający przetrwaniu tych pięknych ptaków. Ich bronią przeciw drapieżnictwu jest zbiorowy atak. O ile grupa 20 przeganiających potencjalnego drapieżnika czajek i rycyków odnosi pożądany efekt, o tyle pojedyncze zaniepokojone ptaki są po prostu bezsilne. Ten parasol ochronny osłaniał także lęgi tzw. kaczek łąkowych: płaskonosów, rożeńców, cyranek. One również w większości znikły z krajobrazu doliny Warty.
Sieci powiązań w ekosystemach są niezwykle złożone. Często zbyt późno zdajemy sobie sprawę ze wzajemnych zależności między gatunkami. Właśnie dlatego konieczne jest podejmowanie działań, które pomogą ocalić te gatunki. Nasze wysiłki muszą być jednak wspólne i podejmowane na wielu płaszczyznach. Wierzymy, że kontynuując ten projekt, podejmując działania razem i posiadając wsparcie otaczających nas osób i instytucji, możemy przywrócić rycyka nadwarciańskim łąkom i poprawić jakość siedlisk lęgowych w dolinie Warty.
Pragniemy serdecznie podziękować wszystkim osobom, które towarzyszyły nam w dniu wypuszczenia młodych rycyków:
Pan Jacek Bogusławski – Członek Zarządu Województwa Wielkopolskiego,
Pani Małgorzata Knapczyk – Dyrektor Departamentu Korzystania i Informacji o Środowisku Urzędu Marszałkowskiego
Pan Hubert Osowicz – Kierownik Oddziału Rolnictwa i Rozwoju Wsi Wydziału Infrastruktury i Rolnictwa Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego
Pan Jacek Bartkowiak – Starosta Powiatu Słupeckiego
Pan Roman Kulterman – Burmistrz Gminy Zagórów
Pan Przemysław Dębski – Burmistrz Gminy Pyzdry
Pani Lucyna Wrzyszczyńska – Zastępca Wójta Gminy Rzgów
Pan Artur Miętkiewicz – Wójt Gminy Lądek
Pan Marcin Wróblewski – Kierownik Biura Promocji i Strategii w Starostwie Powiatowym w Słupcy
Pan Maciej Szajda – Oddział Planów i Projektów Przyrodniczych Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Poznaniu
Ks. Zenon Klawikowski – Przedstawiciel Wyższego Seminarium Duchownego Towarzystwa Salezjańskiego w Lądzie
Pan Jerzy Orchowski – Lokalny fotograf i miłośnik nadwarciańskiej przyrody,
Pani Wioletta Kołodziejczyk – Miłośniczka i obserwatorka lokalnej przyrody,
Działania związane z czynną ochroną rycyka w Parku Krajobrazowym im. gen. Dezyderego Chłapowskiego zostały dofinansowane ze środków Wojewody Wielkopolskiego.