Walory przyrodnicze

Idea utworzenia parku krajobrazowego w okolicach Turwi propagowana była już w latach 70. ubiegłego wieku w środowiskach naukowych (w Turwi od lat 50. XX wieku istniała placówka Polskiej Akademii Nauk) i kulturalnych (od lat prężnie działało Towarzystwo Miłośników Ziemi Kościańskiej). Była ona również popierana przez duże gospodarstwa rolne i lokalną administrację. Jako główny cel stawiano objęcie ochroną obszaru, w którego centralnej części znalazłby się unikatowy krajobraz rolniczy stworzony na początku XIX wieku przez ówczesnego gospodarza tych ziem – generała Dezyderego Chłapowskiego. W szczególności zakładano ochronę niemal dwusetletniej sieci zadrzewień śródpolnych, jej sukcesywne uzupełnianie oraz prowadzenie właściwej gospodarki zadrzewieniowej. Nie mniej ważnym celem było wykreowanie właściwego modelu krajobrazu rolniczego, w którym można prowadzić intensywną gospodarkę rolną, unikając jednocześnie, dzięki mozaikowej konstrukcji przestrzeni rolniczej, podstawowych zagrożeń, które ona generuje. Krajobraz okolic Turwi powinien więc stać się poligonem badawczym dla różnych dziedzin nauki związanych z rolnictwem, ekologią i biologią tak, aby w efekcie wypracować najlepszy model nowoczesnej gospodarki rolnej. Dzisiaj można uznać, że większość stawianych przed ćwierćwieczem celów została osiągnięta.

Można by sądzić, że bogactwo przyrodnicze typowo rolniczego krajobrazu będzie raczej niewielkie. Okazało się, że wcale tak nie jest, a dziesięciolecia badań prowadzonych na tym terenie wykazały bardzo duże bogactwo roślin, zwierząt i grzybów, a wszystko głównie dzięki dużej różnorodności ekosystemów tworzących krajobraz: pól, łąk, bagien i torfianek, drobnych oczek śródpolnych, przydroży i oczywiście różnego rodzaju zadrzewień, przeplatających się wzajemnie i często połączonych tak zwanymi korytarzami ekologicznymi.

 Dotąd w parku zanotowano blisko 700 gatunków grzybów, wśród nich 19 bardzo rzadkich i chronionych, na przykład ozorek dębowy, żagwica listkowata, kilka gatunków gwiazdoszy. W parku występuje także 900 gatunków roślin naczyniowych, w tym gatunki rzadkie i chronione. Należą do nich między innymi: podejźrzon marunowy, podkolan biały, starodub łąkowy, goździk pyszny i listera jajowata. Wśród bezkręgowców dominują owady, a co szczególnie ważne, wiele spośród nich reprezentuje gatunki drapieżne i pasożytnicze – sprzymierzeńców rolnika. Najliczniejsze grupy to chrząszcze, motyle, muchówki i błonkówki. Każda z nich szacowana jest na około 700 gatunków. Wśród owadów stwierdzono również wiele gatunków bardzo rzadkich (duża błonkówka – smukwa kosmata – z Polskiej czerwonej księgi zwierząt), chronionych i ginących (na przykład kwietnica okazała, ciołek matowy).

Zwierzęta kręgowe są również bogato reprezentowane, w tym najliczniej ptaki (130 gatunków lęgowych). Licznie występuje żuraw, łabędź niemy (podczas przelotów również łabędź krzykliwy), kruk, kuropatwa, potrzeszcz, ortolan i gąsiorek. W drobnych zbiornikach wodnych i ciekach doliczono się 12 gatunków płazów, w tym kumaka nizinnego i traszki grzebieniastej. Stwierdzono również występowanie 40 gatunków ssaków (w tym aż 13 gatunków nietoperzy), a ich liczba stale rośnie za sprawą często niechcianych przybyszów takich jak jenot, szop pracz, norka amerykańska czy nawet daniel i muflon.