Osadnictwo nad Gopłem rozwijało się już od epoki neolitu, kiedy były to jedne z najbardziej intensywnie zasiedlonych ziem polskich. Okolice Gopła to kolebka dynastii Piastów i źródło związanych z nimi legend. Według jednej z nich w Warzymowie i położonej niedaleko Goplanie urodzili się Piast Kołodziej i jego żona Rzepicha – protoplaści rodu Piastów. Najwcześniejsze wzmianki o miejscowościach nadgoplańskich pochodzą z późnego średniowiecza, a zdecydowana większość osad w dokumentach jest wymieniana już w XVII wieku. Większość wsi leżących na terenie parku ma charakter rolniczy (w przeszłości folwarczny). Na ich tle wyróżnia się Łuszczewo, wzmiankowane po raz pierwszy w 1399 roku jako osada rolniczo-rybacka.

W Nadgoplańskim Parku Tysiąclecia i jego otoczeniu znajdują się interesujące zabytki architektury sakralnej. Pierwszoplanową wartość ma kościół z 1810 roku pod wezwaniem Matki Boskiej Bolesnej i św. Józefa w Skulsku – miejscowości już od XVI wieku znanej jako ośrodek kultu maryjnego. Obecnie w Skulsku znajduje się także XX-wieczna kalwaria. Warto również zobaczyć gotycki kościół z XV wieku w Warzymowie oraz XIX-wieczny kościół w Skulskiej Wsi; cenne nagrobki cmentarne oraz krzyże zachowały się natomiast na cmentarzu w Skulskiej Wsi. Na terenie parku do dziś znajdują się także zabytkowe pałace, folwarki, spichlerze i parki.

Warto wśród nich wymienić odrestaurowany pałacyk i park w Lisewie, dworek w Galiszewie przed II wojną światową należący do Aleksandra Mittelstaedta oraz spichlerz w Łuszczewie. Ciekawym walorem niematerialnym okolic Skulska jest kmina ochweśnicka – żargon, który powstał w pierwszej połowie XIX wieku na terenie zaboru rosyjskiego. Była to gwara wędrownych handlarzy świętymi obrazami ze Skulska, a później także handlarzy gęśmi i pierzem z pobliskiego Ślesina. Na kminę ochweśnicką składały się słowa zapożyczone z żargonów: polskiego złodziejskiego i ruskich, a także czeskich. Nazwa liczącej 800 słów gwary pochodzi od wyrazu ,,ochwest” oznaczającego święty obraz.